Kim jest operator "floty cieni" objęty 18. pakietem sankcji UE?

W 18. pakiecie sankcji nałożonym przez Unię Europejską na Rosję (przyjęcie 18 lipca br.) obniżono próg cenowy rosyjskiej ropy z 60 do 47,6 dolarów za baryłkę. Ponadto ustanowiono zamrożenie aktywów, zakaz dostarczania zasobów rosyjskim i międzynarodowym przedsiębiorstwom, zarządzającym statkami "floty cieni". Chodzi oczywiście o firmy powiązane z kapitałem rosyjskim.

Co ważne, w tym kontekście wskazano (w dokumentach uzupełniających) en bloc całą grupę biznesową, a nie, jak miało to miejsce wcześniej, wymienione z nazwy statki. W komunikacie Rady UE nie podano nazw firm. 

Restrykcje nałożono m.in. na spółkę 2Rivers zarejestrowaną w Dubaju. Wzięcie tej firmy pod lupę jest o tyle ważne, że uzyskany obraz ilustruje jeden z mechanizmów obchodzenia sankcji, który przez długie miesiące okazywał się skuteczny.

Firma, pierwotnie działająca pod nazwą Coral Energy, została założona w 2010 roku w Londynie przez obywatela Azerbejdżanu Tahira Garajewa (Garayeva). Ten z kolei związany jest z nader wpływową personą z „wewnętrznego kręgu” Putina, czyli Igorem Sieczkinem (szef sztabu wyborczego prezydenta, później wicepremier, odpowiedzialny za sektor naftowy i służby bezpieczeństwa, a obecnie prezes Rosnieftu).

By zilustrować zakres wpływów i poziom zaufania jakim Władimir Putin darzy Sieczkina należy wspomnieć, iż to właśnie on koordynował operację przejęcia firmy Jukos kierowanej przez aresztowanego Michaiła Chodorkowskiego.

Po rosyjskiej agresji przeciw Ukrainie, zapewne wyprzedzając spodziewane sankcje, Garajew dokonał zmiany domicylu i swoistego „rebrandingu”. Coral Energy przeniosła się do Dubaju (z biurami również w Genewie i Singapurze), prowadząc „maskirowkę” zamknęła przedstawicielstwo w Moskwie i zmieniła nazwę na 2Rivers. Szybko stała się ważnym instrumentem obchodzenia sankcji, posługując się fasadowymi firmami handlowymi takimi jak Novus Middle East DMCC (Zjednoczone Emiraty Arabskie, 100 proc. udziałów), Vetus Investments Limited (Zjednoczone Emiraty Arabskie, 100 proc. udziałów).

Cały czas trwał przy tym przepływ kapitału i działała prawdziwa „karuzela” fikcyjnych firm. Powstały między innymi takie podmioty jak: Bellatrix Energy, Voliton DMCC, Nord Axis, Vetus Investments Limited, Apeiron Energy DMCC, Pontus Trading DMCC, Polar Energy SA, Matterhorn Group FZE, Alpen Energy LLC.

Co ważne: Novus Middle East wykorzystano do zakupu terminalu magazynowo-przeładunkowego ropy naftowej Karimun w południowej Indonezji, przy wschodnim wejściu do Cieśniny Malakka (dokładnie rzecz ujmując na wyspie Karimunbesar, 30 km na południowy-wschód od Singapuru).

Park zbiorników o pojemności 730 tys. m sześć. został sprzedany przez dotychczasowego właściciela, czyli joint venture niemieckiego Oiltanking GmbH (z domicylem w Hamburgu, firmę zmusiły do sprzedaży sankcje unijne) i Gunvor Group (międzynarodowa grupa zarejestrowana na Cyprze z siedzibą w Szwajcarii). W tym drugim przypadku decyzję o sprzedaży wymusiły sankcje szwajcarskie w połowie ubiegłego roku.

Infrastruktura obejmuje dwa pirsy (na zdjęciu wyżej widoczne u góry na prawo), w tym jeden dostosowany do obsługi zbiornikowców klasy VLCC. Do terminala przylega niewielka stocznia remontowa, co biorąc pod uwagę kondycję statków z "floty cieni", również nie jest pozbawione znaczenia.

2Rivers zajęła się również „gestią transportową”, czyli przewozami morskimi rosyjskiej ropy. Posługuje się parawanem fikcyjnych firm, takich jak: Gatik Ship Management, Gaurik Ship Management i Buena Vista Shipping.

Gatik Ship Management zarejestrowana jest w Bombaju. Zarządzała około 60 statkami pływającymi pod rozmaitymi użytecznymi banderami (na przykład cztery pod mongolską). Obecnie trwa proces przekazywania statków innym podmiotom, zainicjowany jeszcze przed nałożeniem 18. pakietu sankcji, gdyż Lloyd's Register cofnął certyfikację 21 statków firmy, zaś firma asekuracyjna American Club wymówiła umowy ubezpieczeniowe.

Gaurik Ship Management również wykazuje Bombaj jako domicyl. Firma pojawiła się „znikąd”, z flotą 40 zbiornikowców, które jak ustalono przekazane zostały przez Gatik Ship Management. Statki te pośpiesznie przerejestrowano spod bandery Saint Kitts i Nevis (najmniejsze państwo środkowoamerykańskie na Karaibach, które i tak uznano za zbyt podatne na naciski „Zachodu”) pod banderę Gabonu i Mongolii. Uwzględniając 18. pakiet sankcji, restrykcjami objęte są (stan na 23 lipca) 444 statki.

Pakiet ten objął także indyjską rafinerię w Vanidar (stan Gudżarat) na północnym wybrzeżu Półwyspu Kathijawar. To druga, co do wielkości jednostkowa instalacja rafinacyjna w Indiach o zdolności przetwórczej 20 mln ton surowej ropy rocznie (całościowa roczna zdolność przerobowa Indii to 250 mln ton).

W tym wypadku obowiązuje:

• zakaz importu rafinowanych produktów naftowych wyprodukowanych z ropy rosyjskiej za pośrednictwem państw trzecich (obowiązuje po 6 miesięcznym okresie przejściowym),
• zamrożenie aktywów, zakazy podróży i ograniczenie usług finansowych oraz przewozów/ubezpieczeń w przypadku działań związanych z rafinacją lub transportem rosyjskiej ropy - w tym udział we "flocie cieni".

Powodem nałożenia sankcji na kompleks rafinacyjny w Indiach jest struktura własnościowa. Spółka Nayar Energy należy w 49,13 proc. do rosyjskiego Rosnieftu. Indie skrytykowały ten krok, nazywając go jednostronnym i oskarżyły UE o ustanowienie podwójnych standardów w traktowaniu państw członkowskich i krajów „Globalnego Południa”. Część komentatorów nazwała to nawet „ekonomicznym neokolonializmem”.

Krzysztof Kubiak

O tym jak Rosjanie, omijając międzynarodowe sankcje, stworzyli efektywny system eksportu swoich surowców energetycznych, piszemy obszernie w artykule POLOWANIE NA „FLOTĘ CIENI”, w miesięczniku POLSKA NA MORZU nr 6/2025, dostępnym w sprzedaży w sierpniu br.