Chcemy przygotować porty na przyszłość!

Dobrobyt Europy był od zawsze związany z handlem morskim i portami, które mają ogromny potencjał pod względem utrzymania wzrostu gospodarczego w nadchodzących latach.

Jako brama do całej unijnej sieci transportowej porty są siłą napędową rozwoju gospodarczego. A więcej ładunków, statków wycieczkowych oraz promów w naszych portach oznacza więcej miejsc pracy.

Europa jest w znacznym stopniu zależna od portów morskich, przez które transportuje się 74% towarów eksportowanych z i importowanych do UE i pozostałych państw świata. Handel zagraniczny i rozwój lokalny nie są jedynymi dziedzinami, dla których porty mają duże znaczenie. Odgrywają one także istotną rolę w zakresie rozwijania zintegrowanego i zrównoważonego systemu transportu, w miarę, jak podejmowane są działania w celu usunięcia samochodów ciężarowych z zatłoczonych korytarzy transportu lądowego i zwiększenia wykorzystania żeglugi morskiej bliskiego zasięgu.

Nawet przy założeniach dotyczących umiarkowanego wzrostu gospodarczego, ilości towarów obsługiwane przez porty mają wzrosnąć o 57% do roku 2030, co skutkuje wysokim prawdopodobieństwem powstawania zatorów w transporcie. W ciągu najbliższych 20 lat setki portów morskich w Europie staną przed poważnymi wyzwaniami w zakresie efektywności działania, potrzeb inwestycyjnych, zrównoważonego rozwoju, zasobów ludzkich i integracji z miastami i regionami portowymi.

Zatem dostosowanie naszych portów jest rzeczą konieczną. Weźmy na przykład następną generację superdużych statków mogących przewozić 18 000 kontenerów (Maersk Triple – E class, pierwszy statek ma być oddany już pod koniec czerwca br. – dop. red.). Jeśli takie kontenery załadowano by na samochody ciężarowe i ustawiono w jednej linii, to linia taka miała by długość równą odległości z Rotterdamu do Paryża. Aby móc przyjmować tego typu statki porty muszą zapewnić odpowiednią głębokość basenów, wielkość dźwigów i zaplecza. Występuje również coraz większe zapotrzebowanie na gazowce i instalacje gazyfikacji.

Efektywność i skuteczność działania portów w Europie są zróżnicowane. Wiele portów UE osiąga bardzo dobre wyniki — np. Rotterdam, Antwerpia i Hamburg, przez które przechodzi 20% wszystkich towarów. Jednak nie wszystkie porty oferują równie wysoki poziom usług. Sieć połączeń portów i przepływy handlowe są dobrze rozwinięte w północnej Europie, jednak sytuacja w tym względzie jest dużo gorsza na południu Europy.

O sile danego systemu decyduje jego najsłabsze ogniwo – jeżeli kilka portów nie osiąga dobrych wyników, ma to wpływ na zrównoważone funkcjonowanie całej europejskiej sieci transportowej i gospodarki, która musi odrobić straty i wejść na ścieżkę długoterminowego rozwoju.

Porty muszą być przygotowane na przyszłość. Oznacza to modernizację lokalnych połączeń z większymi sieciami drogowymi, kolejowymi oraz sieciami żeglugi śródlądowej; pełną optymalizację usług w celu zapewnienia najlepszego wykorzystania portów w obecnym stanie; a także stworzenie warunków biznesowych w celu przyciągnięcia inwestycji, które są tak bardzo potrzebne, jeśli przepustowość ma się zwiększać zgodnie z potrzebami.

W sektorze portowym - w przeciwieństwie do innych sektorów transportu – brakuje całkowicie prawodawstwa UE regulującego działanie portów w zakresie dostępu do usług, przejrzystości finansowej lub opłat za korzystanie z infrastruktury. Doświadczenia ostatnich 15 lat wskazują, że rynek nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać tego problemu; brak równych warunków konkurencji i ograniczenia w zakresie dostępu do rynku portów stanowią bariery dla poprawy efektywności, przyciągania inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy. Konieczne jest podjęcie działań.

Nasz wniosek dotyczący przeglądu polityki portowej UE skupia się na portach transeuropejskiej sieci transportowej, przez które przechodzi 96% towarów i 95% pasażerów obsługiwanych przez unijny system portowy. Przede wszystkim jeżeli porty mają zostać dostosowane do nowych wymogów gospodarczych, przemysłowych i społecznych, muszą posiadać konkurencyjne i otwarte otoczenie biznesowe. Powszechnie obowiązującą zasadą powinna być swoboda świadczenia usług bez dyskryminacji; jednak w przypadku ograniczeń przestrzennych lub kwestii interesu publicznego, odpowiedzialny organ zarządzający portem powinien zapewnić przejrzystość, proporcjonalność i niedyskryminujący charakter decyzji w sprawie przyznania dostępu do rynku.

Przejrzystość finansowania publicznego, z którego korzystają porty powinna również ulec poprawie w celu uniknięcia zakłóceń konkurencji i jasnego określenia, na co wydaje się publiczne pieniądze. Takie działania stanowić będą także zachętę dla inwestorów prywatnych, którzy potrzebują długoterminowej stabilności i pewności prawa. Odnośnie do pobierania opłat za korzystanie z infrastruktury, w przypadkach gdy brak jest jednolitego modelu unijnego, organy zarządzające portami powinny uzyskać większą samodzielność i ustalać opłaty we własnym zakresie. Powyższe działanie należy jednak realizować w oparciu o obiektywne, niedyskryminacyjne i przejrzyste kryteria. Porty powinny również mieć możliwość obniżania opłat za statki o wyższej efektywności środowiskowej.

Planujemy również pomóc naszym portom w utrzymaniu konkurencyjności poprzez jeszcze większe ograniczenie biurokracji i procedur administracyjnych w celu dodatkowego zwiększenia ich efektywności.

Wreszcie, tak jak w przypadku wielu innych sektorów gospodarki, potrzeby kadrowe w portach podlegają gwałtownym zmianom, przy czym występuje coraz większa potrzeba przyciągnięcia pracowników portowych. Funkcjonowanie portów jest niemożliwe bez właściwie wyszkolonych i wykwalifikowanych pracowników. Komisja szacuje, że do roku 2030 w portach powstanie nawet 165 000 nowych miejsc pracy.

Nowoczesne usługi portowe i stabilne otoczenie muszą również obejmować nowoczesną organizację pracy i zabezpieczenie społeczne. Wiele państw przeprowadziło reformy, a ich skutki są wyraźnie widoczne. Doświadczenia państw członkowskich, które wdrożyły reformę portów pokazują, że otwarte i właściwe dyskusje pomiędzy zaangażowanymi stronami mogą doprowadzić do rzeczywistych zmian. Chcemy zatem potraktować pierwsze trzy lata jako okres próbny i zobaczyć, co uda się w tym czasie osiągnąć. Jeżeli powyższe starania nie przyniosą efektów, będziemy musieli rozważyć podjęcie działań.

W celu stymulowania zasobooszczędnego wzrostu i handlu europejskie porty muszą mieć lepsze połączenia w ramach szerszej sieci transportowej. Muszą one zagwarantować, że są w stanie się rozwijać i reagować na zmiany.

Taki właśnie cel chce osiągnąć Komisja Europejska, mając na względzie długoterminowe korzyści dla sektora portowego, lokalnych przedsiębiorstw i środowiska.

Tekst: Siim Kallas

Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej

Komisarz ds. transportu w Komisji Europejskiej

Fot. Archiwum KE/Maersk/Port Hamburg