Rosyjski koncern naftowy Łukoil ogłosił w czwartek, że sprzeda swoje zagraniczne aktywa grupie Gunvor. Zarejestrowana na Cyprze spółka jest jednym z największych na świecie traderów ropy i gazu. Kontrowersje budzi jeden z jej założycieli oraz afery korupcyjne ciągnące się za konsorcjum.
Zgodnie z komunikatem opublikowanym w czwartek przez Łukoil, awizowana transakcja obejmie przejęcie 100 proc. udziałów w LUKOIL International GmbH przez zarejestrowaną na Cyprze spółkę Gunvor. Decyzja została podjęta w związku z nowym pakietem sankcji USA na rosyjskie firmy energetyczne. Finalizacja umowy wymaga zgody amerykańskiego Biura Kontroli Aktywów Zagranicznych (OFAC) oraz innych regulatorów.
Strony uzgodniły kluczowe warunki umowy, a Rosjanie zobowiązali się nie prowadzić negocjacji z innymi potencjalnymi nabywcami. Przedstawiciele Łukoil po raz kolejny podkreślili, że sprzedaż zagranicznych aktywów spółki związana jest z „wprowadzeniem przez niektóre państwa wobec spółki środków ograniczających”.
Łukoil jest obecnie zaangażowany w projekty w Azerbejdżanie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Iraku, Egipcie, Kamerunie, Nigerii, Ghanie, Meksyku, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Republice Konga. Firma posiada również rafinerie w Bułgarii, Rumunii i Holandii oraz prawie 2,5 tys. stacji benzynowych w różnych krajach, w tym w państwach Unii Europejskiej, Gruzji i krajach Bałkanów.
Na przestrzeni lat założona w 2000 roku firma Gunvor Group Ltd z siedzibą w Genewie stała się jednym z największych niezależnych podmiotów handlujących ropą naftową i gazem ziemnym. W szczytowym okresie odpowiadała za ponad 35 proc. eksportu rosyjskiej ropy. Z danych zawartych w ostatnim sprawozdaniu finansowym Gunvor wynika, że w 2024 roku firma osiągnęła przychód na poziomie 136 mld dolarów amerykańskich, a jej zysk netto wyniósł 729 mln dolarów.
Oprócz handlu ropą naftową i gazem ziemnym Gunvor również inwestuje w transformację energetyczną, m.in. w energię odnawialną, dystrybucję paliw w Pakistanie, produkcję gazu w USA i projekty solarne we Włoszech.
Gunvor został założony przez dwóch biznesmenów - Torbjorna Tornqvista, szwedzkiego miliardera w przeszłości związanego z koncernem BP, oraz Giennadija Timczenkę, rosyjskiego oligarchę, któremu zachodnie media oraz amerykańska administracja przypisują bliskie powiązania z przywódca Rosji Władimirem Putinem. To właśnie z tego powodu w 2014 roku, dzień przed ogłoszeniem amerykańskich sankcji wobec Timczenki, sprzedał on Tornqvistowi swoje udziały w Gunvorze. Dzięki temu Szwed posiada obecnie ponad 84 proc. akcji firmy.
Timczenko, będący obecnie właścicielem Volga Group, zajmującej się inwestycjami w aktywa energetyczne, transportowe i infrastrukturalne, był w ostatnim czasie wielokrotnie wymieniany w kontekście finansowania rosyjskiej armii. Jego nazwisko pojawiło się również w dokumentach Pandora Papers, ujawniających offshore’owe struktury finansowe.
Na przestrzeni lat działalność Gunvor Group Ltd stała się przedmiotem kilku międzynarodowych śledztw. W 2019 roku szwajcarski sąd ukarał firmę grzywną 94 mln franków szwajcarskich (117,2 mln dolarów) za korupcję przy wejściu na rynek ropy w Republice Konga i na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Z kolei w 2024 roku firma zapłaciła ponad 661 mln dolarów w ramach ugody z amerykańskimi władzami w sprawie łapówek zapewniających kontrakty z państwową firmą naftową Petroecuador w Ekwadorze.
Dziennik "Wall Street Journal" informował swego czasu, że amerykańska prokuratura prowadziła dochodzenie w sprawie prania pieniędzy przez Timczenkę. Śledztwo koncentrowało się na przetransferowaniu przez niego nielegalnie pozyskanych funduszy do amerykańskiego systemu finansowego.
Timczenko był w grupie biznesmenów, których objęły pierwsze sankcje USA wobec Rosji za aneksję Krymu i wspieranie separatystów na wschodniej Ukrainie.
Według "WSJ" amerykańska prokuratura badała też operacje założonej przez Timczenkę firmy Gunvor, która miała kupować ropę naftową od rosyjskiego koncernu Rosnieft, a następnie sprzedawać innym podmiotom. Gunvor miał w ten sposób omijać amerykańskie sankcje, dokonując przy okazji antydatowania zawieranych umów. Prokuratura badała również, czy korzyści z tego procederu nie czerpał sam Putin, który zdaniem amerykańskich władz miał inwestować w Gunvor.
Według zachodnich mediów Timczenko i Putin znają się jeszcze z początku lat 90. z Petersburga, gdzie wraz z dwoma innymi biznesmenami założyli klub judo.
Tomasz Dawid Jędruchów
USD
EUR
CHF
GBP