Podatki marynarskie: Praktyczne problemy z zastosowaniem ulgi abolicyjnej

Podatki marynarskie: Praktyczne problemy z zastosowaniem ulgi abolicyjnej (Norwegia 2014, Arabia Saudyjska, Malezja, Brazylia)

Wstęp

Wielu polskich marynarzy pracujących u zagranicznych armatorów (Norwegia, Arabia Saudyjska, Malezja, Brazylia) na statkach eksploatowanych w komunikacji międzynarodowej może skorzystać z ulgi abolicyjnej w Polsce, co niestety w praktyce rodzi liczne problemy interpretacyjne przez wzgląd na niejednolite stanowiska organów podatkowych w tym zakresie. W toku prowadzonych czynności kontrolnych przez organy podatkowe bardzo często dochodzi do kuriozalnych sytuacji np. w Gdyni - w przypadku Arabii Saudyjskiej II US w Gdyni przyznaje ulgę abolicyjną, a I US jej odmawia. Co ciekawe ten sam I US w Gdyni, który odmawia ulgi abolicyjnej w przypadku Arabii Saudyjskiej przyznaje ją marynarzom zatrudnionym u armatorów norweskich w roku 2014. W obu przypadkach tj. w przypadku zatrudnienia u armatora z Arabii Saudyjskiej lub u armatora norweskiego, marynarze nie płacą podatków odpowiednio w Arabii Saudyjskiej lub w Norwegii, co według błędnego stanowiska niektórych organów podatkowych warunkuje prawo do ulgi abolicyjnej. 

Temat ulgi abolicyjnej był szeroko opisywany na przestrzeni ostatnich miesięcy, niemniej jednak dla przypomnienia należy wyjaśnić konstrukcje ulgi abolicyjnej w oparciu o obowiązujące w Polsce przepisy prawa.

Ulga abolicyjna w polskich przepisach prawa podatkowego

Polscy marynarze, którzy uzyskali zagranicą dochody z pracy najemnej na statkach podlegające w Polsce rozliczeniu z zastosowaniem metody proporcjonalnego odliczenia, mają prawo do odliczenia od podatku dochodowego tzw. ulgi abolicyjnej, czyli kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy podatkiem obliczonym z zastosowaniem metody proporcjonalnego odliczenia a podatkiem obliczonym według metody wyłączenia z progresją. Zgodnie z art. 27g ust. 2 ustawy o PIT odliczeniu podlega kwota stanowiąca różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z art. 27 ust. 9 albo 9a ww. ustawy (tj. metody proporcjonalnego odliczenia) a kwotą podatku obliczonego od dochodów ze źródeł, o których mowa w ust. 1, przy zastosowaniu do tych dochodów zasad określonych w art. 27 ust. 8 ww.ustawy (tj. metody wyłączenia z progresją). Możliwość skorzystania z ulgi abolicyjnej nie została uzależniona od tego, czy ww. dochody osiągnięte zagranicą zostały opodatkowane w państwie źródła, tj. w państwie, w którym podatnik je uzyskuje. Nie ma też znaczenia, czy Polska zawarła czy nie zawarła z tym państwem umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Najważniejsze jest to, czy dochody zagraniczne podlegają opodatkowaniu w Polsce przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego. Metoda ta ma również zastosowanie w przypadku, gdy z danym państwem Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Odliczenia nie stosuje się, jedynie w przypadku gdy określone dochody uzyskane zostały w krajach na terytorium wymienionych w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych, tzw. raje podatkowe. Reasumując, podatnik w sytuacji, gdy przysługuje mu prawo do ulgi abolicyjnej, jest obowiązany rozliczyć swoje dochody w Polsce. W Polsce zastosowanie znajdzie art. 27g ustawy o PIT przewidujący ulgę abolicyjną czyli podatnik będzie mógł pomniejszyć swój podatek o kwotę będącą różnicą pomiędzy podatkiem wyliczonym przy zastosowaniu metody proporcjonalnego odliczenia a podatkiem wyliczonym przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją, co z reguły prowadzi do „wyzerowania” podatku należnego w Polsce.

Norwegia 2014

Temat stosowania przepisów odnoszących się do norweskich dochodów marynarzy w 2014 roku był szeroko opisywany w poprzednich publikacjach. Należy jednak wskazać, iż w dalszym ciągu niektóre organy podatkowe w Polsce bezzasadnie odmawiają polskim marynarzom ulgi abolicyjnej w przypadku zatrudnienia u norweskich armatorów w 2014 roku np.: US w Pucku, US w Oleśnicy, US Łódź – Bałuty, US Jelenia Góra, US Wrocław i US Ciechanów.

Warto podkreślić, iż w wyniku działań Kancelarii niedawno US w Pruszczu Gdańskim zmienił swoje stanowisko względem ww. marynarzy i zaczął wydawać pozytywne decyzje w zakresie ograniczenia poboru zaliczek uznając zarazem prawo marynarzy zatrudnionych u norweskich armatorów w 2014 do ulgi abolicyjnej.

Obecnie największe problemy w Polsce przysparza marynarzom US w Pucku, który nie dość że ustanowił swoje własne definicje „eksploatacji statku w komunikacji międzynarodowej” i „przedsiębiorstwa eksploatującego statek”, z których wynika, że de facto żaden podmiot nie może być armatorem statku, to jeszcze rozpoczął akcję wzywania marynarzy do złożenia wyjaśnień za lata 2008-2013 w celu weryfikacji ich sytuacji podatkowej w tym okresie (nawet w zakończonych sprawach, w których przeprowadzono postępowania wyjaśniające). Urząd ten arbitralnie odmówił norweskim podmiotom, które faktycznie zarządzają statkami, wskazanym we wnioskach o ograniczenie poboru zaliczek , statusu „przedsiębiorstwa eksploatującego statek”. Status ww. przedsiębiorstw został udowodnionych przez marynarzy stosownymi dokumentami załączonymi do ww. wniosków, które to dokumenty okazały się wystarczające dla wszystkich urzędów skarbowych w Polsce z wyjątkiem Pucka, który to Urząd uznał że statki w tym przypadku nie są eksploatowane przez ww. norweskie firmy nie oferując zarazem ze swojej strony żadnych dowodów na poparcie swojego wadliwego stanowiska. Kancelaria w tym zakresie wniosła skargę na Naczelnika Urzędu Skarbowego w Pucku do Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku ze stosowną sygnalizacją do Ministra Finansów.

Arabia Saudyjska

Zgodnie z art. 15 ust. 3 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarta pomiędzy Polską a Arabią Saudyjską wynagrodzenie uzyskane w związku z wykonywaniem pracy najemnej na pokładzie statku morskiego lub statku powietrznego, eksploatowanego w transporcie międzynarodowym, może być opodatkowane w tym Umawiającym się Państwie, w którym znajduje się miejsce faktycznego zarządu przedsiębiorstwa. Obowiązek podatkowy powstaje w państwie gdzie znajduje się faktyczny zarząd przedsiębiorstwa tj. w Arabii Saudyjskiej. Natomiast zgodnie art. 23 ust 1 ww. umowy „Jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie osiąga dochód, który zgodnie z postanowieniami niniejszej Konwencji może być opodatkowany w drugim Umawiającym się Państwie, pierwsze wymienione Umawiające się Państwo zezwoli na odliczenie od podatku dochodu tej osoby kwoty równej podatkowi zapłaconemu w drugim Umawiającym się Państwie. Jednakże, takie odliczenie nie może przekroczyć tej części podatku, obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która przypada w zależności od konkretnej sytuacji na dochód, który może być opodatkowany w drugim Umawiającym się Państwie”. W przypadku osiągania dochodu przez osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce, której dochód może być opodatkowany w Arabii Saudyjskiej, to Polska zezwoli na odliczenie od podatku kwoty równej podatkowi zapłaconemu w drugim państwie (metoda proporcjonalnego odliczenia). Zgodnie z tą metodą, podatnik osiągający dochody z pracy za granicą ma obowiązek wykazać łączne dochody (zarówno krajowe, jak i zagraniczne) w zeznaniu, a od podatku dochodowego obliczonego według skali podatkowej ma prawo odliczyć podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to możliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie. Wyżej omawiana umowa obowiązuje od 01.01.2013 roku. 

Zgodnie z wyżej przytoczonymi przepisami, polskim marynarzom zatrudnionym u armatorów z faktycznym zarządem w Arabii Saudyjskiej przysługuje prawo ulgi abolicyjnej w Polsce. Niestety organy podatkowe również w tym względzie nie prezentują jednolitego stanowiska - przykładowo pozytywne decyzje w tym zakresie wydają: Nakło nad Notecią, II US Gdynia, a negatywne I US w Gdyni.

Malezja

W przypadku Malezji mamy również do czynienia z umową miedzy rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Malezji o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Warszawie dnia 16 września 1977 r. zgodnie, z którą wynagrodzenia z tytułu pracy najemnej wykonywanej na pokładzie statku w komunikacji międzynarodowej mogą być opodatkowane w tym Umawiającym się Państwie, w którym znajduje się miejsce faktycznego zarządu przedsiębiorstwa. Ww. umowa wprowadza również metodę zaliczenia (proporcjonalnego odliczenia), co daje polskiemu marynarzowi podstawy do skorzystania z ulgi abolicyjnej w Polsce. 

Niestety w przypadku Malezji mamy do czynienia również z niejednolitymi stanowiskami organów podatkowych w Polsce. Pozytywne decyzje w zakresie ograniczenia poboru zaliczek, w których uznano prawo do ulgi abolicyjnej, w tym roku, zostały wydane przez m.in. przez US w Chorzowie i US Wejherowie. Z kolei negatywne decyzje w tego typu sprawach wydaje US w Pucku rażąco naruszając przepisy regulujące prawo do ulgi abolicyjnej w Polsce.

Brazylia

Na dzień dzisiejszy Polski i Brazylii nie łączy żadna umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, tak więc w zakresie dochodów uzyskiwanych przez polskich marynarzy od brazylijskich armatorów zastosowanie znajdą przepisy polskiego prawa podatkowego tj. przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof). W myśl art. 27 ust. 9a do podatnika uzyskującego wyłącznie dochody z zagranicy tj. z państwa, z którym Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zasady określone w ust. 9 ww. artykułu stosuje się odpowiednio. Zgodnie natomiast z ust. 9 jeżeli podatnik osiąga dochody z państwa, z którym Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, dochody te łączy się z z dochodami z Polski. W tym przypadku od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu w obcym państwie. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w państwie obcym. Brzmienie tego przepisu odpowiada istocie zastosowania w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania metody proporcjonalnego odliczenia. W tym przypadku, polskim marynarzom również przysługuje prawo do ulgi abolicyjnej, gdyż Brazylia nie została wpisana na listę państw stosujących szkodliwą konkurencję w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Pozytywne decyzje w tym zakresie wydaje m.in. US w Gryfinie. Kancelaria złożyła również stosowny wniosek o ograniczenie poboru zaliczek w kwestii Brazylii do US w Pucku, ale organ ten nie wydał jeszcze żadnej decyzji.

Wnioski

Niestety w dalszym ciągu organy podatkowe w Polsce bardzo niejednolicie interpretują przepisy regulujące prawo do ulgi abolicyjnej, co nie powinno mieć miejsca w Państwie, w którym obowiązuje jednolity system prawny, a źródłem prawa podatkowego może być tylko ustawa lub akt wyższego rzędu. Pomimo monitów ze strony Kancelarii do Ministerstwa Finansów na dzień dzisiejszy nie wydano w tym względzie żadnych wytycznych dla organów podatkowych. Sytuację pogarszają również liczne wadliwe interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane m.in. przez Izbę Skarbową w Bydgoszczy, w których bezzasadnie odmawia się prawa do ulgi abolicyjnej warunkując to prawo od zapłaty podatku zagranicą przez podatnika. Nadmienić należy, iż interpretacje te nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Polsce, a tak niestety są bardzo często traktowane przez organy podatkowe. W wielu przypadkach wadliwe interpretacje w ww. zakresie nie zostały zaskarżone w terminie przez podatników, i tylko dlatego pojawiają się w różnych bazach danych (również oficjalnych) jako prawidłowe, co wypacza rozumienie przepisów prawa podatkowego w Polsce i ich zastosowanie przez organy podatkowe. 

Powyżej opisana nieprawidłowa i niejednolita praktyka organów podatkowych prowadzi do niepokojącego wniosku, z którego wynika, że marynarz chcąc skorzystać z prawa do ulgi abolicyjnej będzie musiał szukać Urzędu Skarbowego, który korzystnie interpretuje przepisy w tym zakresie, a taki tok rozumowania prowadzi do kolejnego wniosku, z którego wynika, że sytuacja marynarza będzie warunkowana nie tym jakie przepisy obowiązują w Polsce w danym czasie, a tym gdzie marynarz zamieszka (właściwość US.

Niestety brak jednolitych wytycznych ze strony Ministerstwa Finansów w kwestii zastosowania prawa do ulgi abolicyjnej oraz pasywność Dyrektorów Izb Skarbowych w toku weryfikacji wadliwych decyzji Urzędów Skarbowych również negatywnie wpływa na prawidłowe zastosowanie przepisów dotyczących prawa do ulgi abolicyjnej.

Na przestrzeni ostatnich tygodni wiele organów podatkowych (US Wejherowo, US Puck, US Kołobrzeg, I US Gdynia), po złożeniu przez marynarzy wniosków o ograniczenie poboru zaliczek, zaczęło wzywać marynarzy do złożenia wyjaśnień w kwestii ich sytuacji podatkowej w latach wcześniejszych (2008-2013).

http://www.kancelaria-gdynia.eu

Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Radcy Prawnego Legal Consulting - Mateusz Romowicz.