Walory przyrodnicze Wisły sprawiły, że włączona została do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, będącej programem Unii Europejskiej, mającym chronić środowisko naturalne w krajach unijnych. Nie oznacza to jednak całkowitego wyłączenia dorzecza Wisły z działalności gospodarczej, w tym z żeglugi towarowej i pasażerskiej.
Przyroda w Europie jest szczególnie narażona na dewastację. Wpływa na to zwiększająca się presja na tereny dotychczas niezagospodarowane. Następuje intensyfikacja działalności rolniczej, rozbudowa infrastruktury miejskiej, przemysłowej i transportowej. Dlatego też główny cel programu Natura 2000 stanowi zachowanie w nienaruszonym stanie obszarów europejskich o największych walorach przyrodniczych i utrzymanie na nich różnorodności biologicznej. Jednakże w procesie opracowywania planów zarządzania poszczególnymi obszarami chronionymi analizuje się i uwzględnia także uwarunkowania społeczne i gospodarcze.
Powierzchnia obszarów Natura 2000...
...przylegających do Wisły i na samej rzece, wynosi łącznie 1 346 219 km kw. Obejmują one dolinę górnej Wisły, Puszczę Niepołomicką, małopolski przełom Wisły, dolinę środkowej Wisły, dolinę dolnej Wisły i Przekop Wisły, będący jej odcinkiem ujściowym.Na terenach nadwiślańskich znajduje się 8 obszarów specjalnej ochrony - OSO, zasiedlonych przez ptaki, i 11 specjalnych obszarów ochrony - SOO, będących siedliskami przyrodniczymi roślin i zwierząt (poza ptakami).
Obowiązek klasyfikowania, jako OSO i SOO, wszystkich tych terenów, które są najbardziej odpowiednimi dla ochrony przyrody, nakładają na państwa członkowskie dyrektywy unijne (2009/147/WE i 92/43/EWG). Wyznaczanie obszarów musi być dokonane wyłącznie na podstawie kryteriów naukowych, bez brania pod uwagę wymogów gospodarczych i społecznych.
Monika Jakubiak, rzecznik prasowy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie, przekazała, że ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku, uwzględniająca przepisy unijne dotyczące programu Natura 2000, ogranicza działania mogące pogorszyć stan istniejących siedlisk różnych, rzadkich lub zagrożonych wyginięciem gatunków roślin oraz zwierząt.
Polskie regulacje prawne, dotyczące ochrony przyrody, zgodne są z dyrektywą Rady Europy z 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. W naszej ustawie zabrania się podejmowania działań wpływających negatywnie na środowisko naturalne na obszarach Natura 2000. Ocena ich oddziaływania na tereny chronione jest dokonywana każdorazowo przez władze terenowe (starostów lub wojewodów). Jeśli projektowana inwestycja nie zagraża środowisku,może być realizowana.
Gdy ocena inwestycji wykaże, że może ona negatywnie oddziaływać na obszar chroniony, jej realizacja jest dopuszczalna tylko z przyczyn nadrzędnego interesu publicznego i z braku alternatywnych rozwiązań, co trzeba jednak udokumentować. Ale jednocześnie inwestor musi zapewnić odpowiednią kompensację przyrodniczą, czyli przywrócić równowagę przyrodniczą na wykorzystanym terenie i wyrównać wyrządzone szkody środowiskowe.
Obecnie kłopoty mają regionalne zarządy gospodarki wodnej, odpowiedzialne m.in. za utrzymywanie drożności dróg wodnych, w tym Wisły, i ochronę przeciwpowodziową obszarów nadwiślańskich. Zdarza się, iż odbudowa obiektów zabezpieczających brzegi i wały przeciwpowodziowe natrafia na protesty ekologów. Uzyskiwanie pozwoleń środowiskowych wiąże się z długotrwałymi procedurami administracyjnymi.
Według Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, procedury związane z udzielaniem zezwoleń środowiskowych są kluczowym instrumentem ochrony przyrody. Umożliwiają one podejmowanie racjonalnych decyzji dotyczących gospodarowania zasobami środowiskowymi, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Zatem prawidłowo przeprowadzona ocena oddziaływania inwestycji na środowisko, m.in. na obszary Natura 2000, pozwala na wybór rozwiązań najkorzystniejszych dla zachowania różnorodności biologicznej i bogactwa przyrodniczego.
Na obszarach Natura 2000 nie obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Istnieje możliwość wykorzystywania rzek jako dróg wodnych czy źródeł energii odnawialnej oraz podejmowania robót regulacyjnych, przeciwdziałającym powodziom.
Jednakże zasady zrównoważonego rozwoju (będącego relacjami między wzrostem gospodarczym a dbałością o całe środowisko) wymagają respektowania wspomnianych analiz i ocen dotyczących oddziaływań inwestycji na środowisko, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.
Jacek Sieński
fot. sxc.hu
USD
EUR
CHF
GBP