Od dnia 01.01.2026 roku - Ubezpieczenia społeczne marynarzy

W dniu 6 sierpnia Prezydent podpisał ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Nowe rozwiązania w zakresie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które obejmą marynarzy obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym wejdą w życie od stycznia 2026 roku. W uzasadnieniu do projektu ustawy podkreślano, że nadrzędnym celem jest uregulowanie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym przez marynarzy, w tym w szczególności marynarzy wykonujących pracę na morzu na statkach pływających pod banderami tzw. państw trzecich, czyli państw nienależących do Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Ze względu na charakter pracy marynarzy, która obejmuje wykonywanie jej na statkach pływających pod różnymi banderami i w różnych porządkach prawnych, sytuacja tej grupy zawodowej w sferze ubezpieczeń społecznych jest zróżnicowana.

Niestety obecny kształt przepisów nie uwzględnia zastrzeżeń i uwag zgłaszanych przez związki zawodowe marynarzy i samych marynarzy, dlatego też przepisy te budzić będą wiele wątpliwości interpretacyjnych oraz praktycznych. Taki stan rzeczy może narazić marynarzy na liczne uciążliwości i ryzyka finansowe np. kwestia utraty statusu marynarza przy kontynuacji pracy, a dalsze objęcie ubezpieczeniem społecznym.

Status marynarza

W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzono zmianę definicji ustawowej płatnika składek, dodając nowego płatnika składek, tj. ubezpieczonego będącego marynarzem, zobowiązanego do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne. W ustawie dodany został nowy tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego – obejmujący marynarza.

Przepisy ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw regulują status marynarza. W ustawie wskazano, że za marynarza uważa się osobę zamieszkującą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wykonującą pracę na podstawie marynarskiej umowy o pracę, o której mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (Dz. U. z 2023 r. poz. 2257 oraz z 2025 r. poz. 620), zwanej dalej "marynarską umową o pracę", lub innej umowy dotyczącej świadczenia przez marynarza pracy na morzu na statku o pojemności brutto (GT) 100 jednostek i wyższej oraz o przynależności polskiej albo innej niż polska, która dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, przedkładając jednocześnie kopię zaświadczenia wydanego przez agencję zatrudnienia albo dyrektora urzędu morskiego, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

A zatem status marynarza będzie potwierdzany stosownym zaświadczeniem wydawanym przez dyrektora urzędu morskiego lub agencję zatrudnienia. Zaświadczenie potwierdzające status marynarza, wydaje marynarzowi:

1) niekorzystającemu z pośrednictwa w zawarciu marynarskiej umowy o pracę lub innej umowy dotyczącej świadczenia pracy na morzu z armatorem - dyrektor urzędu morskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, właściwy dla miejsca zamieszkania marynarza albo

2) korzystającemu z pośrednictwa w zawarciu marynarskiej umowy o pracę lub innej umowy dotyczącej świadczenia pracy na morzu z armatorem - agencja zatrudnienia, o której mowa w art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, pośrednicząca w zawarciu umowy.

Zgodnie z nowymi przepisami podmioty uprawnione do wystawiania zaświadczeń dla tej grupy zawodowej, będą potwierdzały w zaświadczeniu posiadanie statusu marynarza oraz datę jego uzyskania w celu zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, a także datę rozpoczęcia i datę planowanego zakończenia pracy na statku morskim - na podstawie przedłożonych przez marynarza dokumentów w postaci marynarskiej umowy o pracę lub innej umowy dotyczącej świadczenia przez marynarza pracy na morzu, wpisów do książeczki żeglarskiej lub praktyki pływania potwierdzonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 68 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2025 r. poz. 883). Wydane marynarzowi zaświadczenie będzie ważne w okresie 1 miesiąca od daty jego wydania.

Warunkiem objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym i rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym) będzie złożenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wraz z zaświadczeniem wystawionym przez dyrektora urzędu morskiego lub agencję zatrudnienia. Zaświadczenie wydane przez podmiot uprawniony będzie ważne przez okres jednego miesiąca od daty wydania.

Obowiązek opłacenia składek będzie trwał przez 12 miesięcy liczony od dnia wskazanego w zaświadczeniu jako dzień uzyskania statusu marynarza wydanym przez dyrektora urzędu morskiego lub agencję zatrudnienia.

W tym okresie marynarz objęty będzie pełną ochroną ubezpieczeniową, z wyłączeniem okresu, w którym po zakończeniu pracy na morzu dokona „zawieszenia” statusu marynarza na okres od miesiąca do maksymalnie 3 miesięcy.

Marynarz po zakończeniu wykonywania pracy na statku morskim może dokonać zawieszenia statusu marynarza na okres nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 3 miesiące w danym roku kalendarzowym. W przypadku ponownego powrotu na statek zgodnie z rozwiązaniami ustawy marynarz będzie mógł wznowić status marynarza, a tym samym kontynuować ubezpieczenie.

Podstawa wymiaru składek

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne marynarzy stanowić będzie zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od minimalnego wynagrodzenia za pracę, którego wysokość określana jest co roku rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w danym roku. Od dnia 1 stycznia 2026 r. będzie wynosić ona 4806 zł. Składka w nowej wysokości obowiązywać będzie od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Ustawodawca wskazał także na możliwość zadeklarowania wyższej kwoty podstawy wymiaru składek. Dodatkowo obowiązkowe będzie opłacanie składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Kwota zadeklarowana jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie jednocześnie stanowiła dla marynarza podstawę wymiaru składki zdrowotnej. Jeśli do podstawy wymiaru składek marynarz zadeklaruje kwotę minimalnego wynagrodzenia, wówczas będzie zwolniony z przekazywania do ZUS dokumentów rozliczeniowych za każdy kolejny miesiąc kalendarzowy (także w razie zmiany kwoty minimalnej płacy).

Objęcie ubezpieczeniem wstecz

Marynarze zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą na wniosek złożony do Zakładu opłacić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za wybrane miesiące w okresie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia 30 czerwca 2025 r., w których nie podlegali ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Warunkiem opłacenia składek wstecz będzie złożenie wniosku w terminie do dnia 30 czerwca 2027 r. wraz z zaświadczeniem potwierdzającym posiadanie statusu marynarza przez przynajmniej 3 miesiące w roku każdym wskazanym w ust. 1, za który marynarz wnosi o opłacenie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Podsumowanie

Rozszerzenie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym na osoby wykonujące pracę na morzu na statkach pływających pod tzw. tanimi banderami, czyli państw nienależących do Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego należy uznać za słuszne. Objęcie marynarzy ubezpieczeniem i tym samym zapewnienie im chociaż minimalnych świadczeń na wypadek różnych zdarzeń losowych, czy też starości jest prawidłowe. Jednakże trudno oczekiwać od tej grupy zawodowej chęci deklarowania wyższej podstawy wymiaru składki niż niezbędne minimum określone w ustawie. W takim przypadku uzyskanie statusu marynarza i objęcie ubezpieczeniem społecznym nie gwarantuje marynarzom godnego świadczenia na wypadek starości.

Co więcej, przepisy te wymagają dalszego dopracowania, gdyż w naszej ocenie są zbyt nieprecyzyjne w wielu aspektach i rodzą zbyt wiele obowiązków formalnych po stronie marynarzy.