Trzeci artykuł cyklu poświęconego narodzinom przemysłu okrętowego w Polsce i jego historii w latach 1945 - 2000, opisuje rok 1947.
Budowa statków 1945 – 1953. Zaczęło się od remontów statków… (Cd.)
Poprzedni odcinek: Budowa statków - rok 1946
Rok 1947
Z dniem 31 marca 1947 r. Ministerstwo Żeglugi i Handlu Zagranicznego zostało przekształcone w Ministerstwo Żeglugi, pozostawiając w nim przemysł okrętowy, morską flotę handlową i rybacką. Zmiana ta nie miała wpływu na działalność Zjednoczenia Stoczni Polskich, które zabiegało o rozwój produkcji i rozpoczęcie budowy statków. Zbierano zamówienia u armatorów krajowych, zawierano kontrakty i przygotowywano dokumentację dla planowanych do budowy statków. Ważną sprawą było zapewnienie dostaw materiałowych oraz urządzeń z organizowanych w wielu miejscach w kraju zakładów kooperujących. Zjednoczenie zabiegało też o utworzenie w Gdańsku placówki towarzystwa klasyfikacji Lloyd’s Register of Shipping.
W dniu 19 października 1947 r. z sąsiadujących ze sobą Stoczni nr 1 i Stoczni nr 2, utworzono Stocznię Gdańską. Znaczącym krokiem w mechanizacji i rozwijaniu produkcji w tym zakładzie było podjęcie jeszcze w 1947 r. budowy stalowych kutrów rybackich typu B368, zaprojektowanych przez polskich okrętowców. Kierujący tymi pracami inż. Jerzy Doerffer, późniejszy profesor Politechniki Gdańskiej, opracował nowatorskie rozwiązanie procesu konstrukcyjnego. Polegał on na montażu w obrotowym łożu całego kadłuba, dzięki czemu powierzchnie dna i burt kadłuba o łamanych liniach przekroju poprzecznego można było spawać w poziomej pozycji. Kutry te zrewolucjonizowały pod względem technicznym polskie rybołówstwo bałtyckie. Pod każdym względem okazały się udanymi i są wciąż używane.
Budowa większych statków wymagała dużych zespołów konstruktorów, których w 1947 r. nie było. Starano się tę sytuację zmienić, organizując sieć specjalistycznych szkół średnich oraz zawodowych. Wielu też późniejszych inżynierów wówczas dopiero studiowało na zorganizowanym dwa lata wcześniej od podstaw Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Kadrę dydaktyczną na owym Wydziale stanowili przedwojenni absolwenci byłej gdańskiej Wyższej Szkoły Technicznej oraz specjaliści, jak profesor Aleksander Rylke, aktywni już w okresie międzywojennym. Pracę tam podjęli także wykładowcy z innych ośrodków, w tym z byłej Politechniki Lwowskiej.
Problem uzyskania dokumentacji technicznej do budowy statków Zjednoczenie Stoczni Polskich rozwiązało dwukierunkowymi działaniami. Pierwszym było powołanie w 1946 r. własnego zespołu projektantów w ramach Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych, drugim - było zlecenie trzem stoczniom zagranicznym opracowania dokumentacji konstrukcyjnej dla kilku typów jednostek. I tak w stoczni "Ansaldo" w Genui zamówiono dokumentację małego drobnicowca o nośności 650 ton, oraz szybkiego liniowca towarowego o nośności 7200 ton, którego budowy później nie podjęto. Kontrakt ze stocznią "Ansaldo" zapewniał również przeszkolenie tam 24 polskich okrętowców różnej specjalności. W 1947 r. Stoczni A. Normanda w Hawrze zlecono opracowanie dokumentacji dla rudowęglowców o nośności 2540 ton, a w stoczni "Cockerill" w Antwerpii zakupiono dokumentację dla dużego drobnicowca, popularnie zwanego "Lewantem".
W 1947 r. CBKO pracowało już nad projektem trawlera parowego B10, którego generalnym projektantem był mgr inż. Janusz Staszewski. Ponadto pod kierunkiem inż. Henryka Giełdzika wykonywano adaptację otrzymanej z Francji dokumentacji dla rudowęglowca typu B30. Jednocześnie zespół napędowy dla tego statku projektował zespół profesora Adolfa Polaka, a dostarczyć go miały Zakłady Urządzeń Technicznych "Zgoda" w Świętochłowicach.
Od 1949 r. CBKO opracowywało już kompletną dokumentację techniczną dla wszystkich budowanych w Polsce statków. Trzy lata później z CBKO wyłoniono grupę konstruktorów okrętów specjalnych i statków badawczych, których zatrudniono w samodzielnym biurze konstrukcyjnym zwanym CBKO nr 2, mającym siedzibę w Gdańsku. Pozostała część dawnego zespołu CBKO odtąd stanowiła obsadę CBKO nr 1, specjalizującego się w projektowaniu statków o przeznaczeniu cywilnym. W 1952 r. Stocznia Gdańska utworzyła własne biuro konstrukcyjne.
Rok 1947 był w Szczecinie przełomowym dla stoczni, gdyż wszystkie znalazły się już pod polskim zarządem. Rozwój polskiego przemysłu okrętowego na Pomorzu Zachodnim rozpoczęła rok wcześniej Stocznia "Odra" (dawna Oderwerke), a w 1947 r. podjęto odbudowę stoczni "Gryf", w której jednocześnie prowadzono prace remontowe na statkach. Oficjalnie stocznia ta została uruchomiona 29 czerwca 1947 r.
W dniu 25 września 1947 r. połączono stocznie "Odra" i "Gryf" w jeden zakład, nazwany Stocznie Szczecińskie. Dyrektorem tego przedsiębiorstwa został inż. Paweł Wieczorek, skierowany z Gdańska. Wraz z nim przybyło do Szczecina 45 pracowników ze zlikwidowanej równocześnie Stoczni nr 4, której wyposażenie na mocy decyzji ZSP przewieziono do Szczecina. Początkowo planowano, że będzie to stocznia - warsztaty remontu statków, których potencjał miał zwiększyć zakład na terenie Marinewerft położonym na wyspie Górnej Okrętowej.
W tym samym 1947 r. Polska przejęła od Rosjan resztę terenu byłej stoczni "Vulcan", w której już we wrześniu uruchomiono warsztaty naprawcze statków, (były tam dwie półdokowe pochylnie, budynki, dźwig). 11. czerwca 1948 r. zmieniono nazwę zakładu Stocznie Szczecińskie na Stocznię Szczecińską i postanowiono podjąć w niej budowę statków. Sprzyjało temu pozostawienie na pochylni kadłuba statku typu HANSA o nośności 3000 ton. Statek ten jako OLIWA wodowano dla GAL-u (Gdynia – Ameryka Linie Żeglugowe – dop. red.) w dniu 24 kwietnia 1948 r., co uznaje się za pierwsze wodowanie w Polsce po 1945 r. Następnie statek przeholowano do Gdańska, gdzie został ukończony w 1950 r. i pod nazwą MARCHLEWSKI wprowadzony do służby.
Ciąg dalszy – w sobotę 28 czerwca…
Dr Jerzy Litwin
Autor jest wybitnym polskim muzealnikiem i historykiem okrętownictwa, specjalistą historycznego budownictwa okrętowego i tradycyjnego szkutnictwa. Opublikował wiele prac poświęconych zagadnieniom morskim, muzealnym i modelarstwu. Od roku 2001 jest dyrektorem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
***
Tekst i fotografie pochodzą z książki: „Polski przemysł okrętowy 1945 – 2000” wyd. przez Okrętownictwo i Żegluga Sp. z o.o. (TEMAT Sp. z o.o.).
© Copyright by TEMAT Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Materiał ten nie może być kopiowany, publikowany i rozprowadzany w żadnej formie bez zgody TEMAT Sp. z o.o.
USD
EUR
CHF
GBP