Po przybliżeniu pierwszej specjalności polskich stoczni w latach 1953 - 1962, którą były parowce (odcinki 7 do 9) w kolejnych odsłonach serii poświęconej narodzinom i historii przemysłu okrętowego w Polsce w latach 1945 - 2000, opowiadamy o latach 1963 - 1970, w których największe polskie stocznie produkowały już tylko statki motorowe.
Poprzedni odcinek: Budowa statków w latach 1963 - 1970. Stocznia Gdyńska
Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni
W latach sześćdziesiątych ub. wieku produkcję okrętów wojennych i specjalnych na większą już skalę podjęła Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni. Wcześniej, od zakończenia drugiej wojny światowej przedsiębiorstwo to nastawione było na wykonywanie remontów i przebudowy jednostek Marynarki Wojennej. Następnie wytwarzano małe jednostki pomocnicze i modernizowano jednostki bojowe.
Do podjęcia budowy okrętów przystąpiono u schyłku lat pięćdziesiątych, kiedy to z powodzeniem przebudowano poniemiecki kadłub patrolowca na okręt dozorowy, który też stał się prototypem serii jeszcze trzech jednostek projektu 9, określanych też jako typ "Oksywie". Doświadczenia wyniesione z eksploatacji tych jednostek posłużyły do opracowania dokumentacji okrętu patrolowego (projektu 912), których 5 stocznia zbudowała w latach 1965 - 68. Z licznych mniejszych jednostek zbudowanych dla Marynarki Wojennej w tamtym okresie wspomnieć należy o 15 kutrach desantowych projektu 709.
Stocznia Północna
Współpracę z Marynarką Wojenną Stocznia Północna rozpoczęła już w 1953 roku, produkcją 4 pontonów ratowniczych. Jednak pierwszym ważniejszym zadaniem była dostawa w 1955 r. 4 okrętów ratowniczych projektu Pr-12, którymi były dostosowane do tego rodzaju zadań słynne lugrotrawlery typu B11. Budową tych jednostek zainaugurowano również eksport jednostek specjalnych. Oprócz budowy w latach 1957 - 1960 dwudziestu małych zbiornikowców projektu 5 dla ZSRR, oraz w latach 1959 - 1960 dziewięciu okrętów patrolowych projektu 902 dla Polski, wytwarzano motorówki i inne małe jednostki dla Marynarki Wojennej i innych flot. Najbardziej reprezentatywnymi i liczebnymi były kuter trałowy projektu 361T, których zbudowano 141 oraz kuter sanitarny projektu 361S w liczbie 60 jednostek.
Od 1962 r. główną produkcją Stoczni Północnej do początku lat siedemdziesiątych XX w. stanowiły okręty desantowe projektu 770, 71 i 773 budowane w siedmiu wariantach dla Marynarki Wojennej i dla ZSRR. Łącznie przekazano do służby 90 jednostek tych typów. Równocześnie stocznia produkowała okręty hydrograficzne projektu 860 i 861, których w latach 1962 - 1973 zbudowano aż 46.
O prestiż stocznia ta zabiegała podejmując budowę prototypowego kutra torpedowego projektu 663D w całości zaprojektowanego w Polsce, który znany był pod nazwą "Wisła". W 1965 r. ten nowoczesny okręt został przekazany Marynarce Wojennej jako jednostka doświadczalna. Do seryjnej produkcji, już jako kuter torpedowy projektu 664 wprowadzono go w 1970 r., kończąc serię 8 sztuk w 1973 r.
Rozwijająca się budowa okrętów i jednostek specjalnych umożliwiła rozpoczęcie działań inwestycyjnych. Najważniejszymi z nich było oddanie do użytku w 1966 r. drugiej pochylni na wydziale kadłubowym oraz zorganizowanie ośrodka wyposażeniowego na Wyspie Ostrów. Spowodowało to globalne zwiększenie produkcji, która w 1969 r. obejmowała 22 rozmaitego typu jednostki, a w 1970 r. przekazano ich do służby aż 20. Były wśród nich zwłaszcza okręty desantowe i hydrograficzne.
Stocznia Wisła w Gdańsku
Oprócz dużych stoczni, ważne efekty produkcyjne notowały od lat pięćdziesiątych ub. wieku także małe stocznie. Do takich zaliczyć trzeba Stocznię Wisła w Gdańsku, która rozpoczęła produkcję w 1958 r. od budowy rzecznych statków pasażerskich typu SP-150. Po serii statków zalewowych produkowano pasażerskie statki przybrzeżne, wśród których największym był zbudowany w 1967 r. SP-1000 Halka.
W początkowym okresie działalności "Wisły" korzystano z projektów jednostek opracowywanych przez naukowców z Wydziału, a potem Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej. Dzięki temu w stoczni tej podjęto też pionierską budowę polskiej konstrukcji wodolotów, z których Zryw oddano do eksploatacji w 1965 r. Konstruktorem tej nowatorskiej jednostki był zespół kierowany przez prof. Lecha Kobylińskiego. Następnie, na skutek decyzji politycznych, odstąpiono od dalszych prac nad tego rodzaju jednostkami i Stocznia Wisła podjęła produkcję małych statków pasażerskich i specjalnych dla Marynarki Wojennej oraz na eksport.
Organizacja eksportu produkcji okrętowej
W 1966 r. podobnie jak Zjednoczenie Przemysłu Okrętowego, także CENTROMOR przeniesiony został z Warszawy do Gdańska, a w stolicy pozostawiono placówkę pełniącą od tego czasu funkcję filii Centrali. Dzięki tej decyzji Gdańsk stał się siedzibą zarządu przemysłu stoczniowego oraz przedsiębiorstwa handlowego nie mającego tu sobie podobnego pod względem wysokości dokonywanych obrotów.
Kolejna reorganizacja dokonana w 1970 r. spowodowała podporządkowanie CENTROMORU Zjednoczeniu Przemysłu Okrętowego. Obszerny zakres działań handlowych, prowadzonych również dla innego resortu - Ministerstwa Żeglugi spowodował u schyłku 1970 r. podjęcie decyzji o wyodrębnieniu z CENTROMORU Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego NAVIMOR, które decyzją Ministra Żeglugi podporządkowane zostało Zjednoczeniu Morskich Stoczni Remontowych. Nowa centrala handlowa przejęła eksport oraz import: usług remontowych i modernizacji statków; obrotu statkami do 40 m długości oraz obrót jednostki sportowymi.
Ciąg dalszy – za tydzień
Dr Jerzy Litwin
Autor jest wybitnym polskim muzealnikiem i historykiem okrętownictwa, specjalistą historycznego budownictwa okrętowego i tradycyjnego szkutnictwa. Opublikował wiele prac poświęconych zagadnieniom morskim, muzealnym i modelarstwu. Od roku 2001 jest dyrektorem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
***
Tekst i fotografie pochodzą z książki: „Polski przemysł okrętowy 1945 – 2000” wyd. przez Okrętownictwo i Żegluga Sp. z o.o. (TEMAT Sp. z o.o.).
© Copyright by TEMAT Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Materiał ten nie może być kopiowany, publikowany i rozprowadzany w żadnej formie bez zgody TEMAT Sp. z o.o.
USD
EUR
CHF
GBP