Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa ma 10 lat

Dawniej funkcje ratowania życia na morzu oraz ratownictwa technicznego i ratowania mienia, realizowane były przez jeden podmiot - przedsiębiorstwo Polskie Ratownictwo Okrętowe. W wyniku reorganizacji polskiego modelu morskich służb ratowniczych, 10 lat temu, powstała Służba SAR. 

Na początku tego wieku, postanowiono rozdzielić wspomniane funkcje i dostosować nasz system organizacji morskich służb ratowniczych do modelu "zachodniego". Nie bez protestów ze strony pracowników PRO, postanowiono wydzielić niekomercyjne funkcje ratownicze do oddzielnej, specjalnie utworzonej organizacji - Służby SAR z siedzibą główną w Gdyni. 

Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (zwana dalej także: "Służbą SAR"), powołana została Ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2002 r.
Służba SAR jest państwową jednostką budżetową, podległą ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej.

Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa wykonuje zobowiązania związane z realizacją postanowień międzynarodowych konwencji, ratyfikowanych przez Polskę:

• Międzynarodowej Konwencji o poszukiwaniu i ra­townictwie morskim, sporządzonej w Hamburgu dnia 27 kwietnia 1979 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 27, poz. 184), zwanej "Konwencją SAR";
• Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, sporządzonej w Helsinkach dnia 9 kwietnia 1992 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 346), zwanej "Konwencją Helsińską 1992".

Podstawy prawne funkcjonowania:

• w zakresie ratowania życia ludzkiego na morzu; ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz.U. 2011, nr 228, poz. 1368);
• w zakresie zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu; ustawa z dnia 16 marca 1995 r.;
• o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (Dz.U. 2006, nr 99, poz. 692 – tekst jednolity).

Zadania Służby SAR:

• Poszukiwanie i ratowanie życia ludzkiego na morzu;
• Zwalczanie zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego;
• Wykonywanie innych zadań związanych z bezpie­czeństwem morskim określonych przepisami od­rębnych ustaw, m.in. utrzymuje Punkt Odbioru Alertu zgodnie z Międzynarodowym Kodeksem Ochrony Statków i Obiektów Portowych (International Ship and Port Facility Security Code - ISPS).

Obszar działania Służby SAR obejmuje polską strefę odpowiedzialności za poszukiwanie i ratowanie oraz polskie obszary morskie określone ustawą o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, w których skład wchodzą morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne oraz polska wyłączna strefa ekonomiczna na Morzu Bałtyckim.

Organizacja Służby SAR oraz szczegółowe zasady i sposoby wykonywania zadań poszukiwania i ratowania życia ludzkiego oraz zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu, zostały określone stosownymi rozporządzeniami Rady Ministrów oraz ministra właści­wego do spraw gospodarki morskiej.

W skład Służby SAR wchodzą:

• Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Gdyni, wraz z Pomocniczym Centrum Ko­ordynacyjnym w Świnoujściu, których zadaniem jest organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych na morzu;
• morskie statki ratownicze;
• brzegowe stacje ratownicze przezna­czone do działań w strefie przybrzeżnej do 6 Mm od wybrzeża, wyposażonymi w środki transportu lądowego, środkami pływającymi oraz sprzęt do zwal­czania zanieczyszczeń;
• specjalne morskie statki do zwalczania zanieczyszczeń;
• lądowe bazy sprzętowo-magazynowe.

W chwili obecnej "Służba SAR" dysponuje:

• 12 statkami ratowniczymi;
• 8 brzegowymi stacjami ratowniczymi;
• 2 statkami przeznaczonymi do zwalczania zanie­czyszczeń.

Statki i stacje ratownicze rozmieszczone są wzdłuż całego polskiego wybrzeża.

Gotowość do działań ratowniczych.

Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne, statki ratownicze, brzegowe stacje ratownicze oraz statki do zwalczania zanieczyszczeń pełnią całodobowe pogotowie (24 godz. / 7 dni w tygodniu). Gotowość do podjęcia działań poszukiwawczych i ratowniczych wynosi do 15 minut od ogłoszenia alarmu dla statków ratowniczych, do 20 minut dla brzegowych stacji ratowniczych, natomiast do działań zwalczania zanieczyszczeń - do 2 godzin.

W Służbie SAR zatrudnionych jest ok. 300 osób oraz prawie 100 ochotników współpracujących ze stacjami brzegowymi.

Przedstawiciele Służby biorą aktywny udział w pracach międzynarodowych organi­zacji zajmujących się tematyką związaną z działalnością (IMO Międzynarodowa Organizacja Morska, Komisja Helsińska, Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego - EMSA, NATO).

W akcjach ratowniczych ze Służbą SAR współdziałają:

• Marynarka Wojenna RP (szczególnie ratownictwo z powietrza - z użyciem śmigłowców);
• Morski Oddział Straży Granicznej;
• Państwowa Straż Pożarna;
• Policja;
• WOPR;
• terenowe organa administracji morskiej;
• jednostki organizacyjne służby zdrowia;
• inne, które mogą udzielić pomocy.

Służba SAR współdziała ze swoimi odpowiednikami w sąsiednich państwach - Danii, Niemiec, Szwecji i Federacji Rosyjskiej. Podstawami tego współdziałania, oprócz ogólnych zaleceń wynikających z konwencji, są umowy międzyrządowe oraz zawarte przez Służbę SAR porozumienia operacyjne.

Podstawowymi dokumentami operacyjnymi, zgodnie z którymi Służba SAR wykonuje swoje zadania są:

• w zakresie działań poszukiwawczo ratowniczych: "Plan akcji poszukiwawczych i ratowniczych", zwany w skrócie "Planem SAR"
• w zakresie zwalczania zanieczyszczeń: "Krajowy plan zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego".

Plany są opracowane zgodnie z postanowieniami odpowiednich międzynarodowych konwencji i określają procedury działania oraz zasady i sposób realizacji współdziałania krajowego i międzynarodowego. Plany są uzgodnione z ministrami właściwymi do spraw obrony narodowej i spraw wewnętrznych i zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej.

Przy ministrze właściwym do spraw gospodarki morskiej działa Rada SAR, będąca jego organem opiniodawczo-doradczym w sprawach związanych z poszukiwaniem i ratowaniem życia ludzkiego na morzu. W skład Rady wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych zobowiązanych do współdziałania ze Służbą SAR. Radzie SAR przewodniczy dowódca Marynarki Wojennej RP.

W okresie od 01.01.2002 do 31.12.2011 r., jednostki "Służby SAR" przeprowadziły:

• 2026 akcji poszukiwania i ratowania ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie na morzu (samodzielnie i we współdziałaniu z innymi jednostkami polskiego systemu SAR na morzu), w wyniku których udzielono różnego rodzaju pomocy 1168 osobom;                  
• 43 akcje zwalczania zanieczyszczeń morza.

Oprócz faktycznych akcji ratowniczych, rutynową działalność Służby stanowią ćwiczenia ratownicze, w tym także z udziałem sił i środków jednostek współdziałają­cych oraz ćwiczenia międzynarodowe.

10-lecie Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa zaowocowało znaczącym rozwojem zdolności operacyjnych i infrastruktury technicznej służby. Efektywnie wykorzystywane były zarówno środki przeznaczane na ten cel przez budżet państwa, jak również z innych źródeł.

W latach 2002-2003, kosztem ok. 500 tys. USD pochodzących ze środków pożyczki Banku Światowego dokonano niezwykle istotnej ze względu na efektywność prowadzonych działań ratowni­czych, modernizację Morskiego Ratowniczego Centrum Koordynacyjnego. Został on wyposażony w najnowocześniejsze systemy i urządzenia informatyczne oraz inne, niezbęd­ne wyposażenie, dzięki czemu znalazł się w czołówce tego typu ośrodków w państwach nadbrzeżnych Morza Bałtyckiego.  

W celu doposażenia Służby SAR w sprzęt i urządzenia do zwalczania zanieczyszczeń podjęto działania prowadzące do realizacji projektu wynikające­go z umowy ramowej pomiędzy rządami Polski i Danii o bezzwrotnej pomocy ekonomicznej i technicznej.
W wyniku jej realizacji w roku 2005 Służba SAR pozy­skała sprzęt ratowniczy, w tym 8 łodzi ratowniczych wraz z oprzyrządowaniem dla stacji brzegowych oraz różnego rodzaju wyposażenie (zapory przeciwolejowe, zbiorniki, zbieracze) przeznaczone do zwalczania zanieczyszczeń na morzu. Wartość pomocy duńskiej to ok. 1,2 mln euro.

W latach 2005-2010 realizowany był wieloletni Program Rozwoju Służb Ratownictwa Morskiego. W ramach programu:

• Zakupiono 4 specjalistyczne pojazdy ratownicze dla brzegowych stacji ratowniczych,
• Wybudowano dwa statki ratownicze I kategorii typu SAR 3000, m/s Orkan i m/s Pasat,
• Zakupiono jednostkę ratowniczą " R30" typu Parker 900 z przeznaczeniem do działań ratowniczych na Zalewie Wiślanym,
• Wybudowano Morskie i Brzegowe Stacje Ratownicze w: Darłowie, Łebie, Ustce, Świbnie, Sztutowie,
• Wybudowano bazę zwalczania zanieczyszczeń w Świ­noujściu.

W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 zrealizowano projekt budowy trzeciego statku typu SAR 3000 Sztorm, współfinansowany z funduszy UE, któ­ry wszedł do eksploatacji w kwietniu 2012 r. Obecnie Służba SAR dysponuje najnowocześniejszymi statkami ratowniczymi na Morzu Bałtyckim.

W trakcie realizacji są następujące inwestycje mające zwiększyć efektywność działań służby ratowniczej:

• Budowa Morskich Stacji Ratowniczych w miejscowo­ściach: Tolkmicko (planowane oddanie do użytku w 2012 roku) oraz Hel (planowane oddanie do użytku w 2013 roku).

Źródło: Służba SAR

Fot. Piotr B. Stareńczak