Wiceadmirał Xawery Czernicki - 130 rocznica urodzin

We wtorek, 16 października, odbędą się uroczystości upamiętniające wiceadmirała Xawerego Czernickiego – przedwojennego szefa logistyki Polskiej Marynarki Wojennej. Uroczystości organizowane są w 130 rocznicę jego urodzin. W obchodach wezmą udział przedstawiciele Marynarki Wojennej, Stowarzyszenia Oficerów Marynarki Wojennej, Miasta Gdyni oraz delegacje ze szkół noszących imię wiceadmirała.

Uroczystości rozpoczną się o godzinie 9 od złożenia wiązanki kwiatów pod tablicą upamiętniającą marynarzy II RP poległych we wrześniu 1939 r. oraz zamordowanych przez NKWD (tablica ta znajduje się na frontonie budynku Dowództwa Marynarki Wojennej w Gdynia przy ul. Waszyngtona). Następnie, o godzinie 10, w Klubie MW „Riwiera”, prof. kmdr rez. Jerzy Przybylski i kmdr por. rez. Tadeusz Zarzycki wygłoszą referaty nt. „Kontradmirał Xawery Czernicki – szef Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej” oraz „Xawery Czernicki – patron CSMW i szkół w Podlasiu Wielkim i Gdyni-Pogórzu”. Po referatach zostanie wyświetlony film z obchodów 110 rocznicy urodzin kontradmirała Xawerego Czernickiego.

Kolejnym punktem programu będzie zwiedzanie wystawy okolicznościowej w Klubie MW „Riwiera” poświęconej admirałowi i Marynarce Wojennej z okresu międzywojennego. Uroczyste obchody 130 rocznicy urodzin Xawerego Czernickiego zakończy o godzinie 12 modlitwa w intencji admirała i wszystkich oficerów zamordowanych przez NKWD, która odbędzie się na cmentarzu w Gdyni-Witominie. Na symbolicznej mogile ostatniego szefa Służb Marynarki Wojennej złożone zostaną wiązanki kwiatów i zapalone znicze.

Imię Xawerego Czernickiego nosi obecnie jeden z najbardziej znanych na arenie międzynarodowej polskich okrętów – okręt dowodzenia siłami obrony przeciwminowej ORP Kontradmirał Xawery Czernicki. Imię admirała noszą także Szkoły Podstawowe w Podlasiu Wielkim i Gdyni-Pogórzu oraz jedna z ulic w Gdyni. Xawery Czernicki był także patronem nieistniejącej już Centralnej Składnicy Marynarki Wojennej, jednej z największych jednostek logistycznych polskiej floty. Na targach Balt-Military-Expo, poświęconych Marynarce Wojennej, najważniejszą nagrodą w dziedzinie budownictwa okrętowego jest Grand Prix im. Kontradmirała Xawerego Czernickiego.

Wiceadmirał Xawery Stanisław CZERNICKI urodził się 16 października 1882 roku w majątku Giedejki na Wileńszczyźnie. W 1901 roku ukończył szkołę realną w Wilnie i tego samego roku wstąpił do rosyjskiej marynarki wojennej, rozpoczynając studia na Wydziale Budowy Okrętów Morskiej Szkoły Inżynieryjnej w Kronsztadzie.

W 1905 roku, po ukończeniu studiów z tytułem inżyniera i nominacji na pierwszy stopień oficerski – miczmana, otrzymał przydział służbowy w porcie wojennym w Kronsztadzie, w którym do lipca 1908 roku zajmował stanowisko pomocnika kierownika doków, a jednocześnie kierował warsztatami budowy łodzi drewnianych. Przez całą służbę w Carskiej Marynarce Wojennej związany był ze stoczniami, w których był między innymi: kierownikiem wydziału zakładów na rzece Amur, budujących kanonierki typu „Szkwał", starszym pomocnikiem budowniczego i głównym budowniczym pancernika Pietropawłowsk (późniejszy Marat) i Sewastopol, głównym inżynierem budowy krążownika Kinburn, głównym inżynierem , a potem dyrektorem Rosyjsko-Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Rewlu (Tallinie).
Do Polski wrócił w czerwcu 1920 roku i po weryfikacji na stopień komandora porucznika, w końcu tego roku objął stanowisko komendanta Portu Wojennego w Modlinie, a jednocześnie szefa Służby Technicznej Flotylli Wiślanej. W 1925 roku został przeniesiony do Kierownictwa Marynarki Wojennej, gdzie w Biurze Nowych Budowli objął czasowo etat inżyniera specjalisty budowy okrętów. Następnie był przewodniczącym Komisji Nadzorczej przy Budowie Okrętów we Francji - dwóch niszczycieli (ORP Wicher i ORP Burza) i 3 okrętów podwodnych (ORP Wilk, ORP Ryś, ORP Żbik). Od sierpnia do końca września 1932 roku komandor Czernicki był przewodniczącym Komisji Budowy Nowych Okrętów w kraju - 4 trałowców typu Jaskółka. 1 października 1932 roku objął obowiązki szefa Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej (technicznych i logistycznych). Z jego inicjatywy podjęto w 1934 roku prace nad projektem budowy Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. Komandor Xawery Czernicki aktywnie uczestniczył w rozmowach z przedstawicielami stoczni brytyjskich, którym zamierzano zlecić budowę dwóch niszczycieli. Angażował się również w budowę okrętów podwodnych wykonywanych w Holandii. Przede wszystkim jednak zmierzał wyraźnie i konsekwentnie w kierunku oparcia dalszej rozbudowy floty wojennej i handlowej o przemysł krajowy. W uznaniu zasług wniesionych w budowę morskiej siły zbrojnej Xawery Czernicki mianowany został w marcu 1939 roku kontradmirałem. Nominacje na ten stopień były wydarzeniem niezwykle rzadkim w dziejach międzywojennej Marynarki Wojennej. W latach trzydziestych, obok Jerzego Świrskiego – szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej i Józefa Unruga – dowódcy Floty, był trzecim wyższym oficerem marynarki, który dostąpił tego zaszczytu. W początkach maja 1939 roku kontradmirał Czernicki zlecił Warsztatom Portowym Marynarki Wojennej w Gdyni budowę dwóch niszczycieli zmodyfikowanego typu "Grom". Był to początek realizacji jego przewidywań z 1937 roku, w których zakładał, że Stocznia Marynarki Wojennej w okresie najbliższych czterech lat będzie budowała okręty po 2,5 tys. ton i 3 okręty po 1 tys. ton, a w następnych latach wydajność miała się zwiększyć.

Po agresji niemieckiej na Polskę zajmował się pracami likwidacyjnymi biur Kierownictwa Marynarki Wojennej, po których zakończeniu otrzymał rozkaz ewakuacji do Pińska – ówczesnej siedziby Flotylli Rzecznej. Po dotarciu do miejsca podróży, szybko pogarszająca się sytuacja militarna Polski, zmusiła kadrę Kierownictwa MW do dalszej podróży. Grupa pod dowództwem kontradmirała Xawerego Czernickiego udała się do Brodów, a następnie w kierunku na Równe. 23 września dostał się do niewoli sowieckiej. Razem z innymi oficerami przetransportowano do Szepietówki, a następnie drogą przez Wiaźniki do obozu jenieckiego Talica, stamtąd zaś 6 listopada 1939 roku do Kozielska. Został zamordowany w 1940 roku przez NKWD.

Wiceadmirał Xawery Stanisław Czernicki odznaczony został: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (IV klasy), Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, francuską Legią Honorową (IV klasy), szwedzkim Orderem Miecza (III klasy) oraz odznaczeniami rosyjskimi: Świętego Stanisława i Świętej Anny. Postanowieniem prezydenta RP śp. Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 został mianowany pośmiertnie do stopnia wiceadmirała.